Προειδοποίηση : Το παρακάτω περιεχόμενο περιλαμβάνει περιγραφές βίας και εμπειριών πολέμου που μπορεί να είναι ενοχλητικές για ορισμένα άτομα. Η δραστηριότητα δεν είναι υποχρεωτική και μπορεί να παραλειφθεί.
Αναλύστε το σενάριο που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και πραγματοποιήστε ανάλυση αξιολόγησης κινδύνου απαντώντας στις ερωτήσεις του πίνακα.
Σενάριο βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα (προσαρμοσμένο από: Onyut, Neuner, Schauer, Ertl, Odenwald, Schauer, & Elbert, 2005)
Μεγάλωσα και με τους δύο γονείς μου. Έχω μια μικρότερη αδερφή και έναν αδερφό. Η μητέρα μου ήταν νέα και την αγαπούσα πολύ. Ήμουν το πρώτο της παιδί και το αγαπημένο της. Μου το είχε πει κιόλας. Ο πατέρας μου εργαζόταν σκληρά. Διατηρούσε κατάστημα κοντά στην αγορά. Συνήθως έφευγε το πρωί και επέστρεφε στο σπίτι το βράδυ. Μερικές φορές όταν γύριζε στο σπίτι έπαιζε μαζί μας το βράδυ. Παίζαμε ποδόσφαιρο μαζί. Τι ωραίες εποχές. Δεν ξέρω πόσο χρονών ήμουν τότε, θυμάμαι απλώς ότι ήμουν πολύ μικρός… Δεν θυμάμαι τη χρονιά, πάντως ήμουν ακόμη μικρός… Ήταν νωρίς το πρωί. Μια ομάδα περίπου 10 αντρών με πολιτικά ήρθαν στο σπίτι μας. Ήταν οπλισμένοι…Στεκόμουν πολύ κοντά στους γονείς μου. Είχα τρομάξει τόσο πολύ. Ξαφνικά άκουσα ήχο από σφαίρες. Ένας από τους στρατιώτες είχε αρχίσει να πυροβολεί. Τη στιγμή που είδα ότι είχε τραβήξει τη σκανδάλη και άκουσα την πρώτη σφαίρα, πανικοβλήθηκα. Άρχισα να τρέχω. Ένιωσα τόσο πολύ φόβο. Έτρεξα μέσα στο σπίτι και προσπάθησα να κρυφτώ πίσω από μια πόρτα σε ένα από τα δωμάτια. Έτρεμα, φοβόμουν, σκεφτόμουν, θα έρθουν και για μένα, θα έρθουν και θα με σκοτώσουν. Ακόμη και τώρα έχω ταχυπαλμίες όταν θυμάμαι εκείνη τη στιγμή. Μετά από λίγο επικράτησε ησυχία έξω. Στεκόμουν ακόμη πίσω από την πόρτα, σιωπηλός, ακίνητος. Μετά από λίγο πήγα αργά προς το παράθυρο και έριξα μια ματιά έξω. Αυτό που αντίκρισα ήταν τρομερό. Η μητέρα και ο πατέρας μου είχαν χτυπηθεί από τις σφαίρες. Κείτονταν και οι δύο στο έδαφος. Η μητέρα μου ήταν πεσμένη πάνω από τον πατέρα μου. Και οι δύο είχαν αίμα στα ρούχα τους. Η μητέρα μου είχε αίμα στο πρόσωπο και στο στομάχι της. Δεν κινούνταν πια, είχαν πεθάνει.
Μέχρι εκείνη τη μέρα, δεν είχα ξαναδεί νεκρό. Αισθάνθηκα τρόμο. Τους φοβόμουν τόσο πολύ, είχα σοκαριστεί από αυτό που έβλεπα. Το μόνο που σκεφτόμουν ήταν να τρέξω να ξεφύγω από εκείνο το μέρος. Διέφυγα από το πίσω μέρος του σπιτιού και πήδηξα τον φράκτη. Αυτή ήταν η τελευταία φορά που είδα τους γονείς μου και που βρισκόμουν στο σπίτι μας. Όσο έτρεχα να ξεφύγω, συνάντησα αγνώστους στον δρόμο. Πάρα πολλοί άνθρωποι προσπαθούσαν να διαφύγουν. Απλώς έτρεχα μαζί τους. Στον δρόμο, συνάντησα πάρα πολλούς παραστρατιωτικούς ντυμένους με στρατιωτικά ρούχα. Μας είπαν να ξαπλώσουμε κάτω. Άρχισα να κλαίω. Οι υπόλοιποι ήταν σιωπηλοί. Ένας απ” αυτούς με χτύπησε με την κάννη του όπλου στο μαλακό μέρος του κεφαλιού μου. Ύστερα έκανα ησυχία. Ήθελαν να μας σκοτώσουν όλους…αλλά μας άφησαν να φύγουμε. Οι άνθρωποι συνέχισαν να τρέχουν και όταν έφτασαν στον προορισμό τους, απομακρύνθηκαν από το δρόμο. Είχε νυχτώσει. Ήμουν μόνος. Σιχαινόμουν τη ζωή μου. Ακολούθησα τον δρόμο και τελικά με πήρε ο ύπνος κάτω από έναν θάμνο. Σ΄εκείνο το σημείο είχα απελπιστεί εντελώς. Ένιωθα κι εγώ νεκρός. Γνώριζα για τον κίνδυνο άγριων ζώων και λιονταριών, αλλά δεν με ένοιαζε… Έτσι έφτασα σε άλλη πόλη. Είδα μια ομάδα ανθρώπων από την πόλη μου και πήγα να τους χαιρετήσω. Με πήραν και έζησα μαζί τους μερικές εβδομάδες. Μου έδειξαν επίσης πώς να γραφτώ ως πρόσφυγας. Θυμάμαι τη μέρα που ήρθα στον καταυλισμό των προσφύγων. Με εξέπληξε τόσο πολύ το πώς μπορούσε κανείς να ζει σε ένα τέτοιο μέρος. Έμεινα με μία οικογένεια για περίπου δύο χρόνια στον καταυλισμό. Τελικά, ο Ερυθρός Σταυρός με βοήθησε να χτίσω το δικό μου σπίτι, ήμουν περίπου 14 χρονών τότε. Έκτοτε ζω μόνος. Άρχισα να πηγαίνω σχολείο. Έμαθα να ζω μόνος. Κανείς δεν μπορεί να με βοηθήσει ούτως ή άλλως. Δεν είχα ποτέ νέα του αδερφού και της αδερφής μου. Δεν ξέρω αν είναι ακόμα ζωντανοί και αν ναι, πού θα μπορούσα να τους βρω. Τώρα όμως είμαι έτοιμος να τους αναζητήσω.
| Πριν (τι έγινε πριν από το συμβάν;) | Κατά τη διάρκεια (τι έγινε κατά τη διάρκεια του συμβάντος;) | Μετά (τι έγινε μετά το συμβάν;) |
Γεγονότα Τι έγινε; Ποιος (ήταν παρών); Πού; Πότε; Γιατί; |
|
|
|
Συναισθήματα (περιγράψτε/παραθέστε τα συναισθήματα) |
|
|
|
Πριν – ξεκίνησε πόλεμος και ένοπλοι πολίτες σκότωναν ανθρώπους σε όλη τη χώρα, η οικογένεια ήταν στο σπίτι, συνέβη σε κατοικημένη περιοχή, συνέβη πριν από αρκετά χρόνια,
Κατά τη διάρκεια – οι γονείς πυροβολήθηκαν μπροστά στο σπίτι τους ενώ τα παιδιά ήταν παρόντα,
Μετά – το παιδί έφυγε από το σπίτι και συμπορεύτηκε με άλλους πρόσφυγες, το παιδί υπέστη σωματική βία από στρατιώτες, το παιδί βρέθηκε στον προσφυγικό καταυλισμό και μια οικογένεια το φρόντισε, το παιδί φοιτά τώρα στο σχολείο, ζει μόνο του στο σπίτι του, δεν ξέρει πού είναι η αδερφή και ο αδερφός του
Πριν – χαρούμενο, ήρεμο, ασφαλές, ικανοποιημένο, ανέμελο,
Κατά τη διάρκεια – φόβος, πανικός, τρόμος,
Μετά – αισθανόταν νεκρό, απελπισία, απογοήτευση, έκπληξη, ανεξαρτησία, ελπίδα
Ένα μοντέλο δομημένης συνέντευξης, που καλείται μοντέλο BDA (πριν, κατά τη διάρκεια και μετά), χρησιμοποιείται για τη διεξαγωγή συνεντεύξεων αξιολόγησης κινδύνου σε ομάδες και ατομικά. Σκοπός της δεν είναι να εξαλείψει ή να μειώσει τις μετατραυματικές αντιδράσεις, αλλά να επιτρέψει στον ερευνητή να προσδιορίσει τα άτομα που μπορεί να κινδυνεύουν να αναπτύξουν ψυχικά προβλήματα. Η δομή της συνέντευξης επικεντρώνεται στην αντίληψη του γεγονότος από το άτομο και στις συναισθηματικές και γνωστικές του αντιδράσεις σε αυτό (Onyut, Neuner, Schauer, Ertl, Odenwald, Schauer, & Elbert, 2005).
Διαβάστε τα παρακάτω σενάρια που βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα και προσπαθήστε να αναγνωρίσετε τους παράγοντες κινδύνου και τους προστατευτικούς παράγοντες για τις δυσκολίες ψυχικής υγείας στα παιδιά σε αυτά τα παραδείγματα.
1ο σενάριο βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα
Ο Άνταμ είναι οκτώ ετών και είναι μαθητής δευτέρας δημοτικού. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, η γιαγιά του Άνταμ με την οποία ζούσε στο ίδιο σπίτι, αρρώστησε βαριά και νοσηλεύτηκε. Ο Άνταμ ρωτούσε συχνά τους γονείς του για εκείνη και ανησυχούσε για την υγεία της ακόμη κι όταν η γιαγιά ανάρρωσε και επέστρεψε στο σπίτι. Λόγω συσσωρευμένου στρες κατά τη διάρκεια των περιορισμών της κυκλοφορίας (lockdown), οι γονείς του Άνταμ μάλωναν συχνά και ο Άνταμ άκουγε πολλούς από τους καβγάδες τους. Η μητέρα του Άνταμ πάσχει από γενικευμένη αγχώδη διαταραχή. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τα συμπτώματά της επιδεινώθηκαν λόγω της νοσηλείας της μητέρας της και ήταν κυριευμένη από ανησυχία και φόβο ότι κάτι κακό θα συμβεί στην οικογένειά της. Παρά τις σοβαρές αλλαγές στο σπίτι, οι βαθμοί του Άνταμ στο σχολείο παρέμειναν καλοί. Έχει τρεις φίλους με τους οποίους κάνει παρέα και όλοι μαζί κάνουν προπονήσεις στο ποδόσφαιρο δύο φορές την εβδομάδα. Το ποδόσφαιρο είναι ένα άθλημα που ο Άνταμ απολαμβάνει πάρα πολύ.
Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την ασθένεια της γιαγιάς, τις διενέξεις των γονέων και τη διαταραχή ψυχικής υγείας της μητέρας. Οι παράγοντες προστασίας περιλαμβάνουν τους καλούς βαθμούς, τις σχέσεις με φίλους, και το ότι παίζει και απολαμβάνει το ποδόσφαιρο.
2ο σενάριο βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα
Η Λάνα είναι 15 ετών. Ζει στην Κροατία, σε μια πόλη που πρόσφατα επλήγη από διαδοχικούς καταστροφικούς σεισμούς. Για τον λόγο αυτό, η οικογένεια της Λάνα αναγκάστηκε να μετακομίσει σε προσωρινά καταλύματα, έως ότου επισκευαστεί το σπίτι τους. Η οικογένεια αντιμετωπίζει οικονομικές δυσχέρειες γιατί ο πατέρας της Λάνα δεν παίρνει μισθό εδώ και αρκετούς μήνες. Στα πρώτα σχολικά της χρόνια, η Λάνα δυσκολευόταν να αποχωριστεί από τους γονείς της και συχνά ανησυχούσε μήπως τους συμβεί κάτι κακό. Τον τελευταίο καιρό, η Λάνα αισθάνεται θλιμμένη και άδεια. Η Λάνα έχει πολύ καλή σχέση με τη μητέρα της και οι δυο τους μιλούν συχνά για τα συναισθήματα της Λάνα. Η μητέρα της Λάνα την προέτρεψε να συμβουλευτεί έναν σχολικό ψυχολόγο για τα προβλήματά της. Η Λάνα κάνει τακτικές συνεδρίες με τη σχολική ψυχολόγο της τους τελευταίους δύο μήνες. Η ψυχολόγος παρέχει στη Λάνα υποστήριξη και κατανόηση για τα θέματα που την απασχολούν.
Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν έκθεση σε σεισμό, ζημιά σε σπίτι και εκτοπισμό από το σπίτι, οικονομικές δυσχέρειες οικογένειας, άγχος αποχωρισμού και γυναικείο φύλο. Παράγοντες προστασίας: καλή σχέση με τη μητέρα και τακτικές συνεδρίες με σύμβουλο ψυχικής υγείας.
Παρακαλώ υποδείξτε ποιοι από τους παρακάτω παράγοντες κινδύνου και προσταυτετικοί παράγοντες μπορούν να ταξινομηθούν ως σχετικοί με το άτομο, την οικογένεια, το σχολείο, τη γειτονιά και την κοινότητα ή με κρίση δημόσιας υγείας και κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Παράγοντες κινδύνου ή προστασίας | Άτομο | Οικογένεια | Σχολείο, γειτονιά και κοινότητα | Σχετικοί με κρίσεις και καταστάσεις έκτακτης ανάγκης |
Το παιδί παίρνει καλούς βαθμούς στο σχολείο | ||||
Το παιδί είναι συχνά ανήσυχο | ||||
Επιθετικά αδέρφια | ||||
Θετικό κλίμα στην τάξη | ||||
Εργασιακή ανασφάλεια γονέων κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 | ||||
Ζητήματα υγείας στην πρώιμη παιδική ηλικία | ||||
Γειτονιά χαμηλού εισοδήματος | ||||
Η οικογένεια παρακολουθεί εμμονικά τις ειδήσεις για την πανδημία |
(1) Άτομο: το παιδί παίρνει καλούς βαθμούς στο σχολείο, το παιδί είναι συχνά ανήσυχο, προβλήματα υγείας στην πρώιμη παιδική ηλικία
(2) Οικογένεια: επιθετικά αδέρφια
(3) Σχολείο, γειτονιά και κοινότητα: θετικό κλίμα στην τάξη, γειτονιά χαμηλού εισοδήματος
(4) Σχετικοί με κρίσεις και καταστάσεις έκτακτης ανάγκης: εργασιακή ανασφάλεια γονέων κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, η οικογένεια παρακολουθεί υπερβολικά πολλές ειδήσεις για την πανδημία