Θέμα 1 Άγχος
1.1. Ορισμός: Φυσιολογικό και παθολογικό άγχος
- Το άγχος είναι ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι αναζητούν βοήθεια για την ψυχική υγεία. Το άγχος είναι μια προληπτική αντίδραση σε μελλοντικό κίνδυνο ή απειλή (πραγματική ή φανταστική), που χαρακτηρίζεται από συναισθήματα ανησυχίας και αμηχανίας, συνοδευόμενα από μυϊκή ένταση.
- Η προληπτική λειτουργία του άγχους σημαίνει ότι οι αντιδράσεις άγχους βοηθούν τα άτομα να προβλέπουν ή να αναγνωρίζουν έναν κίνδυνο ή μια απειλή για το άτομο. Αυτή η χρησιμότητα, ωστόσο, καθίσταται δυσπροσαρμοστική όταν o κίνδυνος είναι ανύπαρκτος ή μη ρεαλιστικός.
- Ένα άλλο χαρακτηριστικό του άγχους είναι η τάση να μας κινητοποιεί να δράσουμε και να προετοιμάζουμε τον οργανισμό για μελλοντικές ενέργειες. Υπό αυτή την έννοια, το άγχος είναι θετικό και προσαρμοστικό– για παράδειγμα, ένα ορισμένο επίπεδο άγχους μπορεί να μας βοηθήσει να προετοιμαστούμε καλύτερα για μια εξέταση ή ένα μάθημα.
- Ωστόσο, το υπερβολικό άγχος διαταράσσει την απόδοση και μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή του ατόμου. Το παθολογικό άγχος (δυσπροσαρμοστικό άγχος) διαφέρει από το μη παθολογικό άγχος (φυσιολογικό ή λειτουργικό άγχος) ως προς την συχνότητα την ένταση και την επιμονή. Δηλαδή το παθολογικό άγχος είναι πιο συχνό, πιο έντονο ή/και πιο επίμονο, και ως εκ τούτου παρεμβαίνει στη ζωή του ατόμου (π.χ. διαταράσσοντας την κοινωνική, οικογενειακή ή επαγγελματική ζωή) ή προκαλεί υψηλό επίπεδο δυσφορίας.
1.2. Τύποι άγχους
Το άγχος (όπως και κάθε άλλο συναίσθημα), περιλαμβάνει τουλάχιστον τρία στοιχεία ή συστήματα αντίδρασης:
Σωματικό άγχος
Το άγχος συνοδεύεται από μια βιολογική πτυχή. Οι πιο χαρακτηριστικές σωματικές αλλαγές είναι η αυξημένη δραστηριότητα του αυτόνομου νευρικού συστήματος, η οποία μπορεί να αντανακλάται τόσο εξωτερικά (εφίδρωση, διαστολή της κόρης του ματιού, τρόμος, χλωμό πρόσωπο κ.λπ.) όσο και εσωτερικά (επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού, μείωση της σιελόρροιας, επιτάχυνση της αναπνοής κ.λπ.).
Γνωστικό-συναισθηματικό (ή υποκειμενικό) άγχος
Σχετίζεται με την εμπειρία του ίδιου του ατόμου. Για παράδειγμα, εμπειρίες φόβου, πανικού, συναγερμού, ανησυχίας, ανησυχίας, ανησυχίας, εμμονών κ.λπ.
Συμπεριφορικό (ή κινητικό) άγχος
Είναι το άγχος που μπορούμε να παρατηρήσουμε. Εκτός από το ότι περιλαμβάνει μεταβλητές όπως εκφράσεις προσώπου και κινήσεις ή στάσεις του σώματος, αναφέρεται κυρίως σε αντιδράσεις διαφυγής (φυγή) και αποφυγής. Για παράδειγμα, όταν ένα άτομο βιώνει άγχος επειδή πρέπει να βγει έξω και να μιλήσει δημόσια, μπορεί να αποφύγει να το κάνει και έτσι να ξεφύγει από την κατάσταση που του προκαλεί δυσφορία.
1.3. Κοινωνικό άγχος. Συμπτώματα
- Το κοινωνικό άγχος είναι μια κοινή ανθρώπινη εμπειρία που χαρακτηρίζεται από έντονο φόβο κριτικής (είτε αρνητικής είτε θετικής) από τους άλλους σε κοινωνικές καταστάσεις.
- Είναι έντονος φόβος ή άγχος που εμφανίζεται σε σχέση με κοινωνικές καταστάσεις στις οποίες το άτομο εκτίθεται στις απόψεις και την κριτική των άλλων και φοβάται ότι ενεργεί με τρόπο ντροπιαστικό, γελοίο ή ταπεινωτικό ή ότι δείχνει σημάδια αμηχανίας που μπορεί να γίνουν αντιληπτά και να αξιολογηθούν αρνητικά από τους παρατηρητές.
- Το άτομο συχνά περιμένει τέτοιες καταστάσεις με αγωνία (μερικές φορές για ημέρες, εβδομάδες ή μήνες πριν συμβούν). Επίσης, τις βιώνει ή όταν έχουν ήδη συμβεί τις θυμάται με αρνητικό τρόπο.
1.4. Πρώιμα και προειδοποιητικά σημάδια για την αναζήτηση βοήθειας
Αν παρατηρήσετε ότι τον τελευταίο καιρό αισθάνεστε πιο συχνά και πιο έντονα τα ακόλουθα συμπτώματα:
- Αισθήματα νευρικότητας,ταραχής ή έντασης
- Αίσθηση επικείμενου κινδύνου πανικού ή καταστροφής
- Αυξημένος καρδιακός ρυθμό
- Γρήγορη αναπνοή (υπεραερισμός)
- Εφίδρωση
- Τρέμουλο
- Αίσθημα αδυναμίας ή κόπωσης
- Προβλήματα συγκέντρωσης
- Προβλήματα ύπνου
- Γαστρεντερικά προβλήματα
- Δυσκολίες στον έλεγχο των ανησυχιών
- Ανάγκη αποφυγής καταστάσεων που προκαλούν άγχος
Χρησιμοποιήστε κάποια στρατηγική για να το αντιμετωπίσετε ή επικοινωνήστε με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας (ψυχολόγο ή/και ψυχίατρο) για να βρείτε μια λύση το συντομότερο δυνατό. Η ψυχική υγεία είναι το ίδιο σημαντική με την σωματική υγεία.