Θέμα 3 Αλληλεπίδραση μεταξύ ατομικών, κοινωνική και περιβαλλοντικών παραγόντων κινδύνου και προστατευτικών παραγόντων σχετικών με δυσκολίες ψυχικής υγείας που πυροδοτούνται από κρίσεις δημόσιας υγείας

Χαρακτηριστικά παραγόντων προστασίας και παραγόντων κινδύνου (λ.χ. ACAY, 2015· NIDA, 2020· Hawkins et al., 1992· SAMSHA, 2015· https://nbhc.ca/news/protective-and-risk-factors-explained):

• Οι παράγοντες κινδύνου και οι προστατευτικοί είναι πολυδιάστατοι – υπάρχουν σε ατομικό και περιβαλλοντικό επίπεδο.
• Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου και ορισμένοι προστατευτικοί παράγοντες θα παραμείνουν σταθεροί σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου (στατικοί) ενώ άλλοι μπορεί να αλλάξουν (παροδικοί).
• Όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν κάποιον συνδυασμό παραγόντων κινδύνου και προστατευτικών παραγόντων.
• Πολλοί παράγοντες σχετίζονται με πολλαπλά αποτελέσματα.
• Τα αποτελέσματα των παραγόντων κινδύνου και προστατευτικών ποικίλλουν σε σχέση με πολλούς άλλους ατομικούς (λ.χ. ηλικία) και κοινωνικούς παράγοντες (λ.χ. συνθήκες διαβίωσης).
• Διαφορετικοί παράγοντες έχουν μεγαλύτερη ή μικρότερη επιρροή στη συμπεριφορά σε διαφορετικά στάδια της ζωής ενός ατόμου.
• Τα αποτελέσματα ορισμένων παραγόντων κινδύνου και προστευτικών παραγόντων είναι γενικά (λ.χ. σχετίζονται με την υγεία γενικά ή διάφορα προβλήματα υγείας), ενώ άλλων είναι αρκετά συγκεκριμένα (λ.χ. σχετίζονται μόνο με πρόβλημα υγείας).

Χαρακτηριστικά προστατευτικών παραγόντων και κινδύνου (συνέχεια):

• Ο αντίκτυπος των παραγόντων κινδύνου είναι σωρευτικός – όσο περισσότερους παράγοντες κινδύνου έχει κανείς, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να έχει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας.
• Ο αντίκτυπος των προστατευτικών παραγόντων είναι σωρευτικός – όσο περισσότερους παράγοντες προστασίας έχει κανείς, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να μειώσει/ανακόψει/αντισταθμίσει τον αντίκτυπο των παραγόντων κινδύνου για συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας.
• Άτομο με το ίδιο σύνολο παραγόντων κινδύνου πιθανότατα δεν θα αντιμετωπίσει τις ίδιες δυσκολίες.
• Η έκθεση ακόμη και σε σημαντικό αριθμό παραγόντων κινδύνου δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα παρουσιαστεί σίγουρα πρόβλημα υγείας.
• Η απουσία παραγόντων κινδύνου δεν σημαίνει ότι το άτομο δεν θα παρουσιάσει ποτέ πρόβλημα υγείας.

Εξακολουθούμε να μην γνωρίζουμε πολλά για το πώς να δημιουργήσουμε ακριβή εξατομικευμένη πρόβλεψη κινδύνου (Danese, Smith, Chitsabesan and Dubicka, 2020).

Δεν διατίθεται κάποιο πρότυπο, εμπειρικά επαληθευμένο σύνολο παραγόντων κινδύνου ή προστατευτικών για την αξιολόγηση συγκεκριμένων αποτελεσμάτων, μιας και αυτοί οι παράγοντες εξαρτώνται εν πολλοίς από το εκάστοτε πλαίσιο (The Alliance for Child Protection in Humanitarian Action, 2021).